Jaarboekje - Millennium

In het jaar 2000 is het verleidelijk om eens precies één eeuw terug te kijken. Hoe was de situatie van de protestanten in Bergen op Zoom rond 1900? Op het moment van de voor-vorige eeuwwisseling waren de protestanten binnen Nederland zeer verdeeld en was er zeker geen plaats voor samen-op-weg zoals we dat nu kennen. Ook van oecumene in de huidige vorm was geen sprake.  In Bergen op Zoom was de Hervormde Gemeente gevestigd in de Gertrudiskerk. De hervormden zelf spraken liever over “de Grote- of Gertrudiskerk” Vanaf ongeveer 1580 was de Gertrudiskerk in gebruik bij deze “Nederduitsch-Gereformeerden” ofwel de hervormden. Hoewel zwaar beschadigd in 1747 ten gevolge van de Franse inval, was dit godshuis nog steeds het centrale kerkgebouw in de stad. Er bevond zich een prachtig orgel dat helaas in 1972 tengevolge van brand is vernietigd. De hervormde gemeente van rond 1900 was van een wat modernere ligging binnen het geheel van de hervormde kerk in Nederland. Dit had tot gevolg dat er natuurlijk wat mensen waren die zich in de Gertrudis niet thuis voelden. Ze vormden een evangelisatievereniging. Tot in de negentigerer jaren van de negentiende eeuw was deze evangelisatievereniging verbonden geweest aan de schoolvereniging. Later, in de twintigste eeuw, zou deze groepering tot de bouw van een eigen kerkruimte overgaan. Die ruimte kennen we nu nog steeds als “De Williamstraat”. 

Een andere, ook al wat oudere kerkgemeenschap, was te vinden in de kapel op de hoek van de Geweldigerstraat en de Minderbroederstraat. Deze kapel (gasthuiskapel) hoorde nog tot de restanten van het voor-reformatorische kloosterkomplex op de plek waar nu het Katrientje is. Hierin kwam de lutherse kerkgemeenschap samen. Overigens stond de helft van de kapel leeg. Die kapel was namelijk ooit door een muur in tweeën gedeeld om ook de protestantse waalse gemeente een plekje te geven, maar deze gemeente was langzaam in de Nederlands sprekende hervormde gemeente opgegaan en bestond rond 1900 niet meer. De lutherse kerk had in de kapel een mooi orgel staan en samen met dat orgel verhuisden de lutheranen in de dertiger jaren naar een nieuwe kerk in de Faurestraat waar ze nu nog steeds gevestigd zijn. 

In de tweede helft van de negentiende eeuw had zich een nieuwe groep protestantse gelovigen gevormd, namelijk de gereformeerden. Ze vond haar aanhang met name rondom de kaai onder de “kleine luyden”. In 1857 begon men met samenkomsten in het zaaltje van een pottenbakkerij in de Dubbelstraat. Tegen het eind van de negentiende eeuw was er een tweede groep die zich losmaakte uit de hervormde gemeente. Ze vormden al langer een aparte groepering binnen het geheel van de protestanten en hielden zich vooral bezig met de protestantse schoolvereniging “Nehemia”. Er was een gebouw in de Moeregrebstraat en in 1892 kwamen de groepen van Nehemia en van de Dubbelstraat samen en vormden zo (met de meeste leden, niet met allemaal) de Gereformeerde Kerk van Bergen op Zoom. Tegen de eeuwwisseling was dit een volwaardige gemeente met een kerkgebouw, een pastorie en daarin een predikant. Het kerkgebouw dat toen was ontstaan en rond de eeuwwisseling in gebruik was, is nog steeds in de stad aanwezig, namelijk Moeregrebstraat 72. Zoals bekend hebben de gereformeerden in de twintigerjaren dit gebouw verlaten om in de “nieuwe kerk” aan het Bolwerk te gaan kerken. Het kerkje bleef en werd thuisbasis voor het Leger des Heils. Uiteindelijk werd het een werkplaats en opslagruimte en is dat nog steeds. 

Op de grens van de negentiende en twintigste eeuw was er dus volop kerkelijk bedrijf in de stad, maar geen kerkelijk verkeer. Men zag elkaar als concurrenten en de scheidslijnen van de groepen liepen dwars door families en samenleving heen. 

Op de grens van de twintigste en de eenentwintigste eeuw mogen we dan toch tenminste vaststellen dat er op dat gebied veel ten goede veranderd is.

 

Inlogformulier